Herby Polaków w Padwie
Kartusze herbowe przedstawicieli nacji polskiej to jeden z najbogatszych zwartych zespołów heraldycznych w dziejach kultury polskiej. Ten unikalny zabytek jest niezwykłym świadectwem obecności scholarów polskich we Włoszech, wielowiekowej relacji między Padwą a Polską, śladem odzwierciedlającym ważne miejsce Polaków w historii nauki europejskiej.
Dla padewskiego Ateneum – wyjątkowej europejskiej wszechnicy nauk – okres późnego renesansu i baroku był czasem szczególnego rozwoju. Zbiegło się to z masowymi podróżami edukacyjnymi obywateli Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Zaraz po nacji niemieckojęzycznej, nobilitowana młodzież z odległych terenów Rzeczpospolitej stanowiła drugą, co do liczebności, grupę zaalpejskich scholarów. Do dziś po Polakach oraz Gdańszczanach, których genealogia może sugerować pochodzenie polskie, pozostały liczne kartusze herbowe. Materiał zabytkowy rozproszony jest na terenie niemal całego dawnego budynku uniwersyteckiego Palazzo del Bo. Herby polskie znajdują się na zewnętrznych murach uczelni, jak i w pomieszczeniach zamkniętych (m.in. w prestiżowej Auli Magna – najsłynniejszej auli padewskiego Ateneum). Występują pod dwiema postaciami – kamiennych kartuszy herbowych (wzbogaconych czasem rozbudowaną kompozycją rzeźbiarską) oraz nasklepiennych malowideł. Kilkanaście herbów polskich datowanych jest na XVI w., reszta pochodzi z XVII w. Za jeden z najcenniejszych polskich znaków heraldycznych należy uznawać herb Jelita Jana Zamoyskiego (1542–1605) – do dziś cenionego w Padwie rektora prawników, którym został w 1563 r.
W 2023 została wydana w serii naukowej „Studia i Materiały” publikacja Herby przedstawicieli nacji polskiej na Uniwersytecie Padewskim. Katalog znaków heraldycznych.
Prezentuje ona głównie katalog zawierający biogramy i opisy herbów, opracowanie którego powierzono dr Oldze Kucharczyk na podstawie przeprowadzonego na Uniwersytecie Padewskim w 2019 r. rozpoznania badawczego przy wsparciu prof. Mirosława Lenarta.
Książka Herby przedstawicieli nacji polskiej na Uniwersytecie Padewskim jest już drugą publikacją Instytutu Polonika, zaraz po Albumie Polonicum. Metryka nacji polskiej 1592–1745, mieszczącą się w inicjatywach związanych z jubileuszem 800‑lecia Uniwersytetu Padewskiego przypadającym na 2022 r.
Dodatkowo do projektu wydawniczego zaproszony został prof. Franco Benucci – włoski historyk i językoznawca, który wielokrotnie badał rolę nacji studenckich w strukturze akademickiej oraz w życiu społecznym i kulturowym Padwy w okresie od średniowiecza po czasy nowożytne. Na zlecenie Instytutu Polonika opracował esej Heraldyka studencka w Padwie zwierciadłem universitas. Przypadek polski, zarysowując w nim historię uczelni przez pryzmat dziejów polskich studentów.
Zobacz również:
Polonik tygodnia: Księga pełna polskich herbów
Wystawa w Google Arts & Culture: Padewskie herby obywateli Rzeczpospolitej Obojga Narodów
W 2024 r. w palnie wydawniczym instytutu znajduje się trzecia i ostatnia już część publikacji związanych w Uniwersytetem w Padwie.
Książka Arma virosque cano… Nacja polska w Padwie: ludzie i herby (1552–1687) autorstwa Franco Benucciego jest przeglądem polskich herbów studenckich, które przetrwały do dziś i zachowały się w korpusie uniwersyteckim. Losy ich właścicieli ukazane zostały na tle historii universitas oraz natio, do której należeli.
Ponieważ temat dotyczy instytucji opisy zostaną przedstawione w ustalonej kolejności: od herbów postaci zajmujących najwyższe stanowiska, poprzez kolejne w hierarchii, aż do najniżej usytuowanych w społeczności akademickiej.
