Śladami rodu Warchałowskich ‒ pionierów przemysłu i techniki w Austrii
Efektem projektu jest publikacja monografii poświęconej znaczeniu trzech pokoleń rodu Warchałowskich w rozwój przemysłu i techniki Austrii. Monografia przywołuje dzieła kultury niosących zapis działalności rodu, a funkcjonujących w krajobrazach kulturowych Wiednia i Wiener Neustadt. Spuścizna Warchałowskich jest niemalże nieznana, zarówno w Polsce jak i w Austrii. Książka upowszechnia znajomość dorobku Warchałowskich oraz stanowi bazę dla aktywnej ochrony i popularyzacji dorobku kulturowego emigracji polskiej. Ponadto projekt uzupełniły dwa wykłady dot. tej problematyki (6 sesji).
Monografia opowiada o wkładzie Jakuba Warchałowskiego w rozwój techniki Austrii, w latach 50. XIX w. pioniera budowy maszyn do szycia w Europie, w latach 80. silników gazowych, w latach 90. spalinowych oraz jego synów Karola. Adolfa, przybranego Józefa i najstarszego Augusta, w latach 90. XIX w. nazywanych twórcami „imperium” przemysłowego, działających u progu Wielkiej Wojny. Zakład Warchałowskich zatrudniał 2300 robotników i urzędników. Rozwijał produkcję silników Diesla, maszyn i urządzeń dla piekarnictwa, wojskowych kuchni polowych, maszyn rolniczych, parowozów oraz produkcję zbrojeniową. Był największym prywatnym zakładem tej branży w Austrii.
W 1910 r. Warchałowski stworzył Autoplanwerke, pierwszą wytwórnię lotniczą w Austrii, w której konstruktorem był Adolf, twórca 11 typów samolotu. Obok Igo Etricha Warchałowscy odegrali rolę pionierów lotnictwa silnikowego Austrii. August był też pionierem przemysłu chłodniczego, a jego działalność z powodzeniem do 1984 r. kontynuowali jego synowie Viktor i Rudolf.
Publikacja wypełnia lukę w prowadzonych badaniach – dotychczas nie ukazała się żadna monografia. Powstała na podstawie bogatej bazy źródłowej: czasopiśmiennictwo techniczne Austrii, Niemiec, Francji, Rosji, katalogi wystaw światowych 1862 i 1874 r., prasa codzienna Wiednia i Wiener Neustadt, zbiory Archiwum Lotniczego w i Muzeum Techniki w Wiedniu, a zwłaszcza dotychczas nieudostępniane archiwalia rodzinne i zakładów Augusta Warchałowskiego i jego synów w 1984 r., relacje Świadków Historii ‒ Viktora i Rudolfa, źródła pozostające w ręku Petera Warchalowskiego.
Warchałowscy byli wielokrotnie honorowani najwyższymi wyróżnieniami monarchii i republiki Austrii, Adolfowi dedykowano również ulicę (Warchalowskigasse). Poza kwerendami uzupełniającymi, z uwagi na pandemię prowadzonymi drogą korespondencyjną (zwłaszcza w zbiorach Urzędu Patentowego Austrii i archiwum m. Wiener Neustadt), przeprowadzone zostały konsultacje (korespondencyjne) z historykami Austrii i Czech, niezbędne dla właściwego rozłożenia akcentów książki.
Popularyzując dorobek Warchałowskich, Fundacja zorganizowała dwa wykłady w Polsce. Przedstawiono dorobek Warchałowskich na szerszym tle wynalazczości emigracji polskiej XIX stulecia.
Beneficjent: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki
Dofinansowanie: 20 000,00 zł
