Konserwacja cmentarzy tatarskich w Sorok Tatarach na Litwie (etap I) Polonika

W ramach projektu działaniami objęto trzy cmentarze. Na największej nekropolii tatarskiej na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego (Wielka Zireć), o pow. ponad 4 ha, porośniętej lasem, której początki należy łączyć z powstaniem wsi, wykryto zespół najwcześniejszych inskrypcji tatarskich z XVII w. Prace prowadzono także na dwóch mniejszych cmentarzach, każdy o pow. ok. 0,5 ha: Drozdowska Zireć (z najstarszą datowana inskrypcją z 1626 r.) i Stara Zireć. Na wszystkich tych nekropoliach mogiły mają formą tradycyjną (z kamieniami polnymi, bez nagrobków warsztatowych).

W ramach realizacji projektu częściowo oczyszczono tereny cmentarzy z krzaków i chwastów. Zinwentaryzowano i rozpoznano stan zachowania mogił i nagrobków wymagających konserwacji oraz wykonano wstępne badania geofizyczne w celu określenia układu i zasięgu mogił.

Wieś Sorok Tatary (Keturiasdešimt Totorių) pod Wilnem jest uznawana za jedną z pierwszych osad tatarskich na Litwie. Jej geneza łączona jest ze sprowadzeniem przez księcia. Witolda w 1397 r. osadników tatarskich znad Donu i Wołgi (wzmiankowane przez Jana Długosza). Uznaje się to za początek osadnictwa tatarskiego w Wielkim Księstwie Litewskim.

Początkowo wieś nosiła nazwę Kyrk lub Kyrklar (tat.: czterdziestu, czterdziestki) i miała charakter tradycyjnie wojskowy. W 1683 r. niemal wszyscy mężczyźni znajdowali się pod bronią, uczestnicząc w wyprawie wiedeńskiej. Ze służby wojskowej utrzymywano się także przez cały wiek XVIII. Pamiątką tego były drzewce sztandaru jazdy sprzed 1794 r. przechowywane w meczecie do 2005 r.

Po 1918 r. Sorok Tatary znalazły się w granicach Polski (pow. wileńsko-trocki) i stały się siedzibą parafii muzułmańskiej. Następnie po 1945 r. miejscowość znalazła się w granicach ZSRR. Obecnie wieś należy do terytorium Litwy.

Beneficjent: Fundacja Promocji Sztuk

Wartość dofinansowania: 57 000 zł