Historie (nie)znane − ludzie (nie)zapomniani...
Tadanie to wieś na Ukrainie licząca ok. 500 mieszkańców. Jest tu jeden z najstarszych drewnianych kościołów z 1734 r., a nieopodal niego - dwa cmentarze tzw. stary polski cmentarz oraz cmentarz rodziny Bartmańskich.
Na starym polskim cmentarzu zachowane nagrobki pochodzą z początku XIX i XX wieku. Ok. 50 z nich to kamienne pomniki, ok. 20 posiada metalowe krzyże, po kilkunastu zostały tylko tablice porzucone w trawie. Cmentarz jest nieogrodzony, porośnięty dziką roślinnością, a zniszczone i przewrócone nagrobki wymagają konserwacji i pionizacji. Nekropolia pozostawiona została sama sobie po zakończeniu drugiej wojny światowej, kiedy to utworzono „nowy” cmentarz, w którym grzebano ludność rosyjską, a potem ukraińską. Na „starym” cmentarzu nigdy nie przeprowadzono żadnych prac inwentaryzatorskich ani konserwatorskich.
W równie złym stanie jest mały cmentarz rodziny Bartmańskich − duży grobowiec, pomnik nagrobkowy oraz cztery nagrobki. Grobowiec pozbawiony jest jednej ze ścian, widoczna jest trumna, przykryta białym płótnem z szacunku dla wystających szczątków ludzkich. Nagrobki pochodzą z końca XVIII w. W tym miejscu jest pochowany Tomasz Franciszek Bartmański, polski inżynier, podróżnik i publicysta, uczestnik powstania listopadowego, kawaler Orderu Virtuti Militari, jeden z najwybitniejszych inżynierów okresu Wielkiej Emigracji.
W dniach 20‒24 sierpnia 2021 r. 19-osobowa grupa wolontariuszy z Polski i 13-osobowa osobowa grupa wolontariuszy z Ukrainy uczestniczyły w obozie wolontariackim w Tadaniach. Celem prawidłowego prowadzenia prac porządkowych i konserwatorskich na cmentarzach wszyscy uczestnicy zostali przeszkoleni z zakresu metodyki prowadzenia prac renowacyjnych architektury cmentarnej. Szkolenie przeprowadził Tomasz Dziurawiec, który także sprawował nadzór konserwatorski nad wszystkimi pracami.
W ramach projektu:
- oczyszczono około 1/3 powierzchni całości cmentarza ze zbędnej zieleni;
- wykonano inwentaryzację (pomiarową) i oczyszczenie 34 nagrobków na dwóch cmentarzach (zakładano 25) oraz wykonano ewidencję drzewostanu;
- spionizowano 6 nagrobków, zabezpieczono wymagające tego nagrobki i znalezione na miejscu fragmenty w celu wykorzystania ich w kolejnych pracach;
- wykonano konserwację napisów;
- wykonano dokumentację konserwatorską i fotograficzną (stan przed/po).
Ponadto, w czasie obozu odbyły się dwa spotkania z Polakami mieszkającymi w Tadaniach i spotkanie z miejscowym historykiem. Dzięki temu uczestnicy poznali historię i kulturę ziem kresowych dawnej Rzeczypospolitej oraz losy Polaków zamieszkujących tamte tereny.
Efektem jest także wystawa fotograficzna opowiadająca o kulturze i polskości na Kresach oraz dokumentująca działania wolontariuszy. Autorami zdjęć są wolontariusze, a będzie ona prezentowana tak w Polsce, jak i na Ukrainie.
Partnerzy: Zespół Szkół Agroprzedsiębiorczości, parafia rzymskokatolicka w Kamionce Bużańskiej (Buskiej) na Ukrainie
Link do strony projektu: http://cras.org.pl/historie-nieznane-ludzie-niezapomniani-polskie-dziedzictwo-kulturowe-za-granica-wolontariat-2021/
Beneficjent: Stowarzyszenie CRAS Centrum Rozwoju Aktywności Społecznej
Dofinansowanie: 24 597,00 zł
