Uroczyste poświęcenie schodów kościoła św. Antoniego oraz rzeźb wieńczących fasadę kościoła dominikanów. Polonika

Kościół św. Antoniego

Mieszczący się w sercu Łyczakowa kościół św. Antoniego zajmuje szczególne miejsce w historii Lwowa – jest jednym z nielicznych kościołów, który był nieprzerwanie czynny w czasach sowieckich. W świątyni tej był także ochrzczony Zbigniew Herbert. Stan, przebudowanych w 1901 r., schodów był bardzo zły i wymagały one pilnej interwencji konserwatorskiej. Przeprowadzone prace były ogromnym wyzwaniem. Całkowity koszt tego skomplikowanego projektu wyniósł ponad 1 milion złotych, a wykonawcą była firma Zabytki Konserwacje Remonty sp. z o.o.

Podjęto decyzję o wymianie sporej części balustrady z pozostawieniem tzw. świadków (elementy oryginalne, stanowiące o charakterze obiektu, które zostają, aby zachować jego historyczną wartość). Trzeba było dobudować nie tylko potężne żelbetowe ściany, lecz także komory z kruszywem dla odprowadzenia wody. Przed frontową częścią schodów umieszczono warstwę antywibracyjną.

W najniższej partii schody są rozdzielne. Łączą się wyżej szerokim podestem, który zdobi rokokowa Immaculata (Niepokalana), czyli rzeźba Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, przedstawionej w młodym wieku, bez Dzieciątka, z gwiaździstą koroną i stojącą na kuli ziemskiej. Choć schody zbudowano w roku 1901, Immaculata jest znacznie starsza ‒ pochodzi z połowy XVIII w (autorstwo do niedawna badacze przypisywali jednemu z braci Fesingerów). Podczas ostatnich miesięcy rzeźba została gruntownie oczyszczona i zabezpieczona przed wnikaniem wody. Zrekonstruowano też odłamany fałd szaty i dokonano rekonstrukcji głowy węża pod nogami lwowskiej figury. Po obu stronach Immaculaty umieszczono dwie figurki tzw. adorujących aniołków. Wróciły na swoje miejsce po ponad pół wieku (w październiku 1965 r. zdjęto je podczas jednej z wielu akcji niszczenia krzyży, figur oraz kapliczek).

Figura Matki Bożej ocalała właściwie przypadkiem, aniołki zaś złożono w garażu na terenie kościoła. Po latach trafiły w ręce ukraińskich konserwatorów, którzy poddali je konserwacji, ale wtedy nie zostały zamontowane na oryginalnym miejscu. W magazynie uległy niestety kolejnym uszkodzeniom, w jednej z rzeźb oderwało się nawet skrzydło – wapień jest delikatny. Naprawiono je teraz pieczołowicie, przy okazji wyrównując powierzchnię obu rzeźb, aby nie różniły się fakturą od Immaculaty.

Schody wieńczy metalowa latarnia. Ona także wymagała odtworzenia, bo ta oryginalna z początku XX w. została zniszczona najprawdopodobniej w latach 70. Zachował się jedynie dekoracyjny wspornik oraz rurka doprowadzająca gaz, który kiedyś wykorzystywano do oświetlenia.

Dawny kościół dominikanów, ob. cerkiew greckokatolicka Najświętszej Eucharystii

Elewację świątyni znajdującej się przy placu Muzealnym wieńczy fronton z tzw. przerwanym naczółkiem, na którym umieszczono napis „Soli Deo honor et gloria” (Jedynemu Bogu część i chwała) – znajdująca się tu dziś cerkiew greckokatolicka należy do najpiękniejszych zabytków sakralnych Lwowa. W szczycie, nad wysadzonym gzymsem, znajdują się dwie figury aniołów, kielich z promienistą hostią (monstrancja), a po bokach cztery posągi dominikańskich świętych (patrząc od lewej, są to wizerunki Tomasza z Akwinu, Dominika, Jacka Odrowąża i Wincentego Ferrero). Według ustaleń pochodzą z końca XVIII w. Autorstwo rzeźb historycy przypisują Janowi Obrockiemu. Figury św. Róży z Limy i św. Katarzyny ze Sieny (znajdujące się na gzymsach wieńczących kruchty) są jednak nieco starsze.

Rzeźby były popękane i częściowo zdefragmentowane, co stanowiło zagrożenie nie tylko dla ich integralności, lecz także dla ludzi znajdujących się przed kościołem. Nie można było ich jednak zdemontować z powodu rozmiarów (sama monstrancja ma ok. 4 m), masy (nawet 1,5 tony każda) oraz stanu zachowania. Stoją na wysokości ok. 30 m, co wymusiło prace na rusztowaniach. Zdjęto jedynie elementy wykonane z miedzi ‒ zarówno kielich z hostią, jak i drobniejsze atrybuty świętych. Przetransportowano je do pracowni, gdzie przeszły naprawę i wykonano ich złocenie.

Prace na fasadzie trwały od sierpnia do końca października. Program działań był złożony, bo rzeźby wymagały zastosowania całej gamy różnych środków, od pary wodnej po mikropiaskarki. Przy umiejętnym ich użyciu udało się zdjąć same zanieczyszczenia, bez naruszania cennej struktury kamienia. Uzupełniono też większe ubytki tzw. flekami z wapienia maksymalnie zbliżonego pod kątem ziarnistości i barwy do oryginału. Atrybuty świętych rekonstruowano na podstawie archiwalnych fotografii, ponieważ metalowe oryginały właściwie się nie zachowały. Po wielu miesiącach starań rzeźby odzyskały dawny blask.

Na zlecenie Instytutu Polonika prace przeprowadziła firma Zabytki Konserwacje Remonty sp. z o.o. pod kierunkiem Pawła Jędrzejczyka, natomiast program prac konserwatorskich przygotował Marcin Kozarzewski z Monument Service sp. z o.o.